Ortaklığın Giderilmesi (İzale-i Şuyu) Davası
Ortaklığın giderilmesi davası, paydaşların ortak mülkiyete konu bir mal üzerinde bireysel mülkiyet haklarını talep edebilmesi için başvurdukları bir dava türüdür. Türk Medeni Kanunu’nun 698 ve 699. maddeleri uyarınca düzenlenmiş olan bu dava, aynen veya satış yoluyla paylaşımı mümkün kılar. Çift taraflı dava (actio duplex) niteliği taşıyan bu dava, medeni usul hukuku bakımından birçok açıdan diğer dava türlerinden farklılık arz eder. Bu makalede, ortaklığın giderilmesi davasının kavramsal çerçevesi, dava süreci ve hukuki sonuçları detaylı olarak incelenmektedir.
1. Ortaklığın Giderilmesi Davasının Hukuki Çerçevesi
1.1. Tanım ve Hukuki Niteliği
Ortaklığın giderilmesi davası, Türk Medeni Kanunu’nun 699. maddesine göre, paydaşların paylı mülkiyet ilişkisini sona erdirmek amacıyla başvurdukları bir hukuki mekanizmadır. Dava, malın aynen bölünmesi veya satılarak bedelinin paylaşılması suretiyle sonuçlanır.
Davanın “çift taraflı dava” niteliği, tarafların hem davacı hem de davalı olabilmesini sağlar. Bu durum, özellikle uyuşmazlık konusunun birden fazla tarafı ilgilendirdiği durumlarda, tarafların haklarını koruma açısından önemli bir avantaj sağlar (Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, 2017; Serozan, 2014).
1.2. Paylaştırma Biçimleri
Ortaklığın giderilmesi davasında iki temel paylaştırma yöntemi uygulanır:
1. Aynen Paylaştırma: Malın fiziksel olarak bölünmesi suretiyle her paydaşa bir parça tahsis edilmesi yöntemidir (TMK m. 699/1).
2. Satış Yoluyla Paylaştırma: Malın satılması ve bedelin paydaşlar arasında paylaştırılması yöntemidir. Bu yöntem genellikle bölünmesi mümkün olmayan mallar için tercih edilir (Eren, 2016; Kurşat, 2008).
2. Davanın Usulî Yönleri
2.1. Yetkili ve Görevli Mahkeme
Ortaklığın giderilmesi davalarında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise:
• Taşınmaz mallar için malın bulunduğu yer mahkemesidir (HMK m. 12).
• Taşınır mallar için genel yetki kuralları geçerlidir.
2.2. Taraflar ve Tarafların Hakları
Davanın tarafları, paydaşlardan oluşur. Her paydaş, aynen paylaştırma veya satış yoluyla paylaştırma talebinde bulunabilir. Aynı zamanda taraflar, diğer paydaşların taleplerine karşı savunma yapma hakkına da sahiptir (Hatemi/Serozan/Arpacı, 1991).
2.3. Davanın Açılması ve Yargılama Süreci
Ortaklığın giderilmesi davası, davacı paydaşın dilekçe ile mahkemeye başvurmasıyla başlar. Süreç şu aşamalardan oluşur:
1. Dilekçeler Aşaması: Davacı talebini dava dilekçesi ile bildirir. Davalı taraf cevap dilekçesi ile itirazlarını sunar.
2. Ön İnceleme: Mahkeme, tarafların beyanlarını ve delillerini değerlendirerek uyuşmazlık konularını tespit eder.
3. Tahkikat: Tarafların delilleri toplanır, bilirkişi raporları değerlendirilir.
4. Karar: Mahkeme, malın aynen paylaşılmasına veya satış yoluyla paylaşılmasına karar verir.
2.4. Geçici Hukuki Korumalar
Dava sırasında, tarafların haklarının korunması için geçici hukuki koruma tedbirleri alınabilir. Örneğin, taşınmaz malın üçüncü kişilere devrini engellemek amacıyla ihtiyati tedbir kararı verilebilir (Kurşat, 2008).
3. Hukuki Sonuçlar ve Kanun Yolları
3.1. Hükmün İnfazı
Mahkeme kararının infazı, aynen paylaşım kararında malın fiziksel olarak bölünmesi, satış kararında ise malın açık artırma yoluyla satılarak bedelinin paylaştırılması şeklinde gerçekleştirilir.
3.2. Kanun Yolları
Davada verilen kararlara karşı istinaf ve temyiz yolları açıktır. Ancak temyiz yolu, bazı özel durumlarda sınırlanabilir.
3.3. Harç ve Yargılama Giderleri
Davanın harç ve yargılama giderleri, paydaşların pay oranlarına göre dağıtılır.
4. Uygulamadaki Sorunlar ve Değerlendirme
Uygulamada, ortaklığın giderilmesi davalarında karşılaşılan temel sorunlardan biri, bilirkişi raporlarının güvenilirliği ve malın bölünmeye elverişli olup olmadığına dair teknik tartışmalardır. Ayrıca, satış yoluyla paylaştırmada açık artırma usulündeki sıkıntılar da uygulamada tartışma yaratmaktadır (Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, 1989).
Sonuç
Ortaklığın giderilmesi davası, paydaşlar arasındaki mülkiyet ilişkilerini bireyselleştiren önemli bir hukuki araçtır. Dava, sadece malın paylaşımı değil, aynı zamanda paydaşlar arasında doğabilecek uyuşmazlıkların çözümüne de hizmet eder. Türk Medeni Kanunu ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda bu davanın düzenlenmesi, hukuki güvenliğin sağlanması açısından büyük önem taşır. Ancak uygulamadaki teknik sorunların çözümü için yasal düzenlemelerin güncellenmesi gerekliliği bulunmaktadır.
Kaynakça
• Akipek, J., Akıntürk, T., Ateş, D. (2018). Eşya Hukuku. Beta Yayınları.
• Aybay, A., Hatemi, H. (2014). Eşya Hukuku. Vedat Kitapçılık.
• Eren, F. (2016). Mülkiyet Hukuku. Yetkin Yayınları.
• Hatemi, H., Serozan, R., Arpacı, A. (1991). Eşya Hukuku. Filiz Kitabevi.
• Kurşat, Z. (2008). Paylı Mülkiyetin Sona Ermesi. Arıkan Yayıncılık.
• Oğuzman, M. K., Seliçi, Ö., Oktay-Özdemir, S. (2017). Eşya Hukuku. Filiz Kitabevi.
• Serozan, R. (2014). Eşya Hukuku. Filiz Kitabevi.
• Tekinay, S. S., Akman, S., Burcuoğlu, H., Altop, A. (1989). Eşya Hukuku. Filiz Kitabevi.
• Köroğlu, A. (2020). Medenî Usûl Hukuku Bakımından Ortaklığın Giderilmesi Davası. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü .
Kategoriler
- Aile Hukuku (1)
- Borçlar Hukuku (14)
- Ceza Hukuku (1)
- Gayrimenkul Hukuku (35)
- Genel (13)
- İcra ve İflas Hukuku (10)
- İmar Hukuku (14)
- İnşaat Hukuku (11)
- Kambiyo Hukuku (4)
- Kamulaştırma ve Kamulaştırmasız El Atma Hukuku (6)
- Kira Hukuku (2)
- Kooperatif Hukuku (1)
- Medeni Usul Hukuku (4)
- Miras Hukuku (25)
- Tebligat Hukuku (1)
- Ticaret Hukuku (1)
- Tüketici Hukuku (1)